Ergenlik Döneminin Evreleri ve Yaklaşımlar

Yaşanması gereken doğal bir süreç olan ergenlik, genellikle herhangi bir klinik patoloji göstermeden tamamlanabilir. Bireysel etkenler, aileyle ilgili gelişmeler ve toplum ile ilişkili durumlara bağlı olarak bir kısım vakalarda ciddi sorunlar da yaşanabilir. Olumsuz etkenlerin birleşmesi ile kimlik karmaşası da görülebilmektedir. Bu çalkantılı dönemin sorunsuz atlatılmasında ebeveynlere büyük sorumluluklar düşmektedir. Anne ve babanın, bu süreçteki doğal, fiziksel, zihinsel, duygusal, ruhsal ve sosyal gelişim basamakları hakkında bilgi sahibi olarak, ergenin öncelik ve ihtiyaçlarına duyarlı olmaları temel görevlerindendir. Kontrollü bir disiplin anlayışı ve fazla esnek olmayan kurallar ile koruyucu, tutarlı ve kabullenici yaklaşımlar en doğru tutum olacaktır.

 
Bu hassas dönem, pek çok kuramda üç alt döneme ayrılmaktadır.

1. Erken Ergenlik (12-14 yaş)

Erken ergenlik dönemi,hormonal sistemin aktif hale gelmesi ve dalgalanmalar göstermesi ile başlar. Bu değişime paralel olarak fiziksel ve zihinsel değişimler de hızlanır. Özellikle bedendeki hızlı değişim bu dönemin en güncel konusu olur. Hormonlardaki değişim beyni de doğrudan etkiler ve duygu, davranış ve bilişsel işlevlerde belirgin değişimler başlar. Ergen, anne babasıyla daha çok çatışır, otoriteye daha çok karşı gelebilir, sınırlarını test eder. Kimlik ve ait olma konuları gündeme gelmeye başlar. Zaman algısında değişiklikler olur. Kendini daha çok sıkışmış hissedebilir, beklemekte güçlük çekebilir. Ara sıra kendinden beklenmeyen çocuksu davranışlar gösterebilir. Anne babasından daha çok arkadaşları ile zaman geçirmeyi tercih eder. Bu arkadaş grupları içinde, ergenler birbirlerine çok yoğun bir geribildirim sunabilir. Cinsel roller, dini ve felsefi uğraşlar karşılıklı etkileşim içinde zihinsel olarak sınanır. Ergen, ev ortamında da odasında yalnız kalmayı, müzik dinlemeyi daha çok sevmeye başlar. Cinsel fanteziler, düşler ortaya çıkar. Erken ergenlik döneminin son bölümüne doğru cinsel dürtüler çok güçlenebilir. Riskli uğraşlara ilgisi artar. Sigara ve madde kullanımını deneyebilir. Çoğunlukla, öfkeli ve alıngan bir ruh halinde olduğu gözlemlenebilir.

Ebeveynler Nasıl Davranmalıdır?

Anne ve babalar, ergen ile çatışmaktan kaçınmalı, onun mahremiyetine, kişiliğine ve tarzına sayı duyduklarını davranışları ile de göstermelidir. Arkadaşları ile olan ilişkileri kabul edilmeli ve desteklenmeli, kendisini sevmesi ve kendinden memnun olması için ergeni eleştirmek yerine onu olduğu gibi sevildiği hissettirilmeli ve sözlü olarak da ifade edilmelidir.

2. Orta Ergenlik (14-17 yaş) 

Orta ergenlik dönemi, ergenin yaşadığı bu değişime yavaş yavaş alışmaya başladığı bir dönemdir. Gittikçe artan cinsel dürtülerini ve öfkesini kontrol etme yöntemlerini keşfetmeye başlar. Bu dürtüler, kimlik arayışına, kendini ve sınırlarını keşfetmek için çeşitli denemeler yapmasına yardım eder. Bu denemeler sebebi ile, dengesiz davranışlar göstererek hırçınlaşması normaldir. Hemen her konuda fikri her gün değişebilir. Daha bağımsız olmak ister; rol model olarak aldığı kişi ve arkadaşlar ile daha fazla zaman geçirme eğilimindedir. Kendiliğinin oluşmasında, diğer bir deyişle, kendine ait öznel dünya görüşü ve değer yargılarının şekillenmesinde, önceliklerin belirlenmesinde gerekli olan denemeler gencin tutarsız ve dengesiz bir görüntü sergilemesine yol açabilir. Bazen tüm bu konularda anne baba ile zıtlaşma çok yoğun yaşanabilir. Ergen, her şeye karşı ve her şeye muhalif görünebilir. Bu çatışmaların temelinde, bireyselleşme arzusu yatmaktadır.

Ebeveynler Nasıl Davranmalıdır?

Anne ve babalar, ergenlerin fikirlerini almalı ve onların fikirlerine değer verdiklerini göstermelidir. İlgi alanlarını ve yaptıkları seçimleri desteklemek, kendilerine olan özgüvenlerini artıracaktır. Öte yandan, karşı cins ile olası ilişkiler konusunda, yardım istemeleri durumunda bilinçlendirmeye özen gösterilmelidir.

3. Geç Ergenlik (17-19 yaş) 

Geç ergenlik dönemi, ergenin hormonların etkisi ile değişen bedenine ve beynine, dolayısıyla da duygusal ve de dürtüsel yoğunluğa alıştığı dönemdir. Bu dönem, büyümenin ve değişmenin yavaşladığı yıllardır. Dürtülerini bekletebilmeyi, ya da sosyal ve kültürel beklentilere uygun yöntemlerle eyleme dönüştürebilmeyi öğrenir. Karşı cins akranlarla cinsel deneyimler başlar. Bilişsel gelişime bağlı olarak soyut kavramlar daha iyi anlaşılır. Dürtüler, duygu ve düşünceler anlamlı bir bütün içinde yer bulabilir. Diğer bir deyişle, kimlik ve görüşler iç tutarlılık kazanmak ile birlikte; yavaş yavaş sabitleşir. Cinsel kimlik, akademik beklentiler, yaşam amacı daha net olarak ifade edilebilir hale gelir. Ergenin kendi sınırlarını keşfetmeye başlaması, neyi iyi yapabildiğini, hangi alanlarda becerikli olamadığını fark etmesi ergenlik döneminin sonunun yaklaştığının habercisidir.

Ebeveynler Nasıl Davranmalıdır?

Anne ve babalar, ergen ile geleceği hakkında düşünceleri üzerine sohbet edebilir ve destek beklediği durumlarda fikirlerine fazlaca müdahale etmeden; fikirlerinin ve aldıkları kararların artı ve eksilerini öne çıkaracak şekilde yardımcı olunmalıdır.