Çocuk Zehirlenmelerinde İlk Yardım

Ülkemizde çocuklarda en sık karşılaşılan kazalara bakıldığında zehirlenmeler; trafik kazası, düşme ve yanıklardan sonra 4.sırada karşımıza çıkmaktadır. Zehirlenme vakalarının %80'inin 5 yaşından küçük çocuklarda yaşandığı ve kaza sonucu olan zehirlenmelerin yaklaşık %87'sinin evde ortaya çıktığı bilinmektedir. Zehirlenme, vücuda zehirli (toksik) bir maddenin girmesi ya da normal dozda zehirli olmayan bir maddenin yüksek dozda alınması sonucu vücudun yaşamsal fonksiyonlarının bozulmasına denir.

Sindirim, solunum ve deri yoluyla meydana gelebilir. En sık rastlanan zehirlenme tipi olan sindirim yoluyla oluşan zehirlenmelere, genellikle evde kullanılan kimyasal maddeler, bozuk besinler ve ilaçlar neden olmaktadır. Özellikle yaz aylarında sıcak havanın etkisiyle bakteriler ve onların toksinleri üremek için daha uygun ortam bulduğu için besin yoluyla oluşan zehirlenmelerde artış gözlenir.

Solunum yoluyla oluşan zehirlenmelere genellikle tüp kaçakları, sobalar, havuz hijyeninde kullanılan klor, yapıştırıcılar, boyalar ile ev temizliğinde kullanılan deterjanlar neden olabilir. Deterjanlar, kuvvetli asit ya da kuvvetli baz yapısındaki kimyasallardır. Bu yüzden deterjanları kullanırken birbirleriyle karıştırmaktan kaçınmak gerekir. Çünkü İki farklı deterjanı karıştırırken ortamda suyun da bulunması ile geçirilecek tepkime sonucu klor gazı çıkışı olur ki bu gaz son derece zehirli bir gazdır. Deri yoluyla oluşan zehirlenmelere ise böcek sokmaları, hayvan ısırıkları, saç boyaları, zirai ilaçlar gibi zehirli maddelerin deriden emilmesi neden olabilir.

Zehirlenme durumunda yaşanabilecek pek çok belirti vardır. Bunlar bulantı, kusma, karın ağrısı, şişkinlik, ishal, bilinç kaybı, havale, kaslarda ağrı, kasılma, hareketlerde uyumsuzluk, solunum sisteminde nefes darlığı, solunumun durması, baş ağrısı, baş dönmesi ve ciltte kızarıklık, morarma, nabız bozukluğu, soğuk soğuk terleme ve kalp durması gibi bozukluklar olabilir.

 
Sindirim yoluyla oluşan zehirlenmelerde yapılması gereken ilkyardım uygulamaları:

• Bilinç kontrolü yapılır. Eğer bilinç yerindeyse ve ağız zehirli madde ile temas etmişse su ile çalkalanır.
• Eller zehirli madde ele temas etmişse sabun ve su ile yıkanır.
• Solunum, nabız gibi yaşamsal bulgular ile bulantı, kusma, ishal gibi belirtiler değerlendirilir.
• Asla kusturulmaya çalışılmaz.
• Özellikle deterjanlar gibi kimyasallar ile oluşan zehirlenmelerde kusturmak hasarı arttırır çünkü bu maddeler içildiği esnada sindirim yolunu yakarak geçer. Aynı yoldan tekrar çıkarmaya çalışma yeniden ve daha çok hasar vermesine yol açar. Bununla birlikte su, süt, ayran içirmek ya da yoğurt yedirmek midenin kütlesini arttırarak, daha hızla emilime ve zehirlenmenin hızlanmasına neden olabilir. Her hangi bir şey yedirip, içirilmemelidir.
• Bilinç kaybı varsa yan yatış pozisyonu verilerek, vücut ısısını korumak için üstü örtülür, hızlıca sağlık kuruluşuna gidilir ya da 112 aranarak tıbbi yardım istenir.
• Sindirim yolu ile olan zehirlenmelerde tıbbi müdahaleye yardımcı olmak için zehirli maddenin türü varsa etiketi, saat kaçta olduğu gibi olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilmeli ve sağlık personeli ile paylaşılmalıdır.

 
Solunum yoluyla oluşan zehirlenmelerde yapılması gereken ilkyardım uygulamaları:

• Hasta hızlıca temiz havaya çıkarılır ya da cam ve kapı açılarak ortam havalandırılır.
• Bilinç durumu ve yaşamsal bulguları değerlendirilir. Bilinci açık ise yarı oturur pozisyon, kapalı ise yan yatış pozisyonu verilir.
• Tıbbi yardım istenir.

 
Deri yoluyla oluşan zehirlenmelerde yapılması gereken ilkyardım uygulamaları:

• Bilinç durumu ve yaşamsal bulguları değerlendirilir.
• Zehir bulaşmış̧ giysiler kesilerek hızlıca uzaklaştırılmalıdır.
• Zehir ile temas eden deri 15–20 dakika boyunca bol suyla yıkanarak, tıbbi yardım istenir.

Sonuç olarak; tüm zehirlenme vakalarında zehirlenmeye neden olan maddenin en hızlı şekilde vücuttan uzaklaştırılması gerekir. Hayati fonksiyonların devamı sağlanarak, hızlıca sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Bebeklerde ve Çocuklarda ”Öpünce Geçmeyen Uflar” için İlkyardım Eğitmeni Deniz Karadeniz katkılarıyla hazırlanmıştır.